شناسایی و بررسی بیماری زایی عوامل قارچی دخیل در بیماری پوسیدگی میوه زیتون در استان زنجان

زیتون با نام علمیl. olea europaeaدرختی است همیشه سبز که بومی منطقه مدیترانه می باشد. پوسیدگی های میوه یکی از مهمترین بیماری های زیتون در ایران از جمله استان زنجان می باشند. این بیماری ها سالانه خسارت قابل توجهی به محصول زیتون در مرحله قبل و بعد از برداشت وارد می کنند و باعث کاهش راندمان تولید و همچنین کاهش خصوصیت کیفی روغن می شوند. در بین عوامل بیماری زای گیاهی قارچ ها نقش عمده ای در پوسیدگی میوه زیتون بازی می کنند، که از این بین می توان به گونه هایی از جنس colletotrichum، fusarium، pseudocercospora، alternaria و غیره اشاره کرد. در ایران و بویژه استان زنجان، علی رغم شیوع این بیماری، عوامل ایجاد کننده آن ناشناخته باقی مانده اند. روغن از مهمترین فراورده های زیتون، به حساب می آید که در سرتاسر جهان مخصوصا در کشورهای مدیترانه ای استفاده می شود. روغن زیتون عموما به صورت مکانیکی از میوه های زیتون استخراج می شود. عوامل غیر زنده و زنده متعددی در کیفیت روغن استحصالی از میوه زیتون موثر می باشند. محصول زیتون در طول دوره رشد در باغ و طی نگهداری محصول برداشت شده در شرایط انبار در معرض آلودگی با گروههای مختلف قارچی واقع می شود. آلودگی های قارچی ممکن است اثرات منفی روی کیفیت روغن زیتون بر جای بگذارند. با این وجود تاکنون مطالعه ای در خصوص تاثیر آلودگی های قارچی روی خواص کیفی روغن زیتون در ایران صورت نگرفته است. در این تحقیق گونه های قارچی عوامل پوسیدگی میوه در استان زنجان بررسی و شناسایی شدند. برای این منظور از باغات مختلف زیتون در استان در طی ماههای مهر و آبان سال 90 نمونه برداری صورت گرفت. پس از جداسازی قارچهای عامل بیماری، خالص سازی به روش تک اسپور و نوک ریسه انجام شد. سپس هویت گونه ها با بررسی های ریخت شناسی و مراجعه به کلیدها و منابع معتبر شناسایی و در نهایت با استفاده داده های از توالی ناحیه its-rdna مورد ارزیابی قرار گرفتند. سپس تعدادی از گروه های قارچی جداسازی شده از میوه های زیتون شامل alternaria alternata ، fusarium spp.، aspergillus ochraceus، arthrinium sp.، cladosporium sp.، aureobasidium pullulans، epicoccum nigrum، penicillium expansum، trancatella angustata، tricothethium roseum و trichoderma harzianum روی برخی خواص کیفی روغن زیتون شامل اسیدیته روغن استحصالی از رقم زرد زیتون در شرایط آزمایشگاهی بررسی گردید. برای این منظور میوه-های سالم و تازه زیتون پس از ضدعفونی سطحی با اتانول 70 درصد و شستشو با آب مقطر استریل به صورت جداگانه با استفاده از سوسپانسیون اسپور، (به غلظت 105 اسپور در میلی لیتر) هریک از گروه های قارچی مایه زنی شدند. آزمایش در دو تکرار برای هر تیمار اجرا گردید. نتایج این بررسی نشان داد که گونه های قارچی دخیل در بیماری پوسیدگی میوه زیتون در این منطقهalternaria alternata ، acremonium implicatum، fusarium sp.، fusarium proliferatum، fusarium nygamai، pilidium concavum،athelia bombacina،epicoccum nigrum ، trichoderma harzianum،arthrinium phaeospermum ،penicillium expansum، botrytis cinerea،aspergillus ochraceus ، truncatella angustata، cladosporium herbarum و tricothecium roseum را شامل می شوند. در بین گونه های قارچی جداسازی شده alternaria alternata با فراوانی 37 درصد به عنوان گروه قارچی غالب در بیماری پوسیدگی میوه زیتون معرفی گردید. و در مورد کیفیت روغن زیتون، نتایج بررسی نشان داد که آلودگی قارچی باعث افزایش قابل توجهی در میزان اسیدیته روغن استخراج شده است، با این وجود تفاوت معنی داری در بین تیمارهای مختلف مشاهده نگردید.